ช้างเผือกสามเศียร พาหนะทรงของพระอินทร์ ช้างทรงของพระอินทร์ นามว่า ช้างเอราวัณ กับอีกหลากหลายชื่อที่กล่าวไว้ในหลายๆ ตำนาน คือ ช้างไอยราวัณ ช้างไอราวัณ ช้างไอยราพต ช้างไอยราวัต ในหนังสือวรรณคดีกล่าวว่า ช้างเอราวัณ คือ เอราวัณเทพบุตร เพราะหนึ่งในตำนานช้างเอราวัณ กล่าวว่า ช้างเอราวัณเป็นเทพบุตรองค์หนึ่ง บนสวรรค์ เมื่อพระอินทร์ต้องการจะเสด็จไปที่แห่งใด เอราวัณเทพบุตร จะจำแลงแปลงกายเป็นช้างเผือก ขนาดใหญ่ มี 33 เศียร

ตำนานช้างเอราวัณ มีหลากหลายตำนาน ซึ่งช้างเอราวัณได้ถูกกล่าวถึงในพระคัมภีร์หลายๆเล่ม ตำนานต่าง ๆ ตำนานช้างเอราวัณจากพิธีกวนเกษียรสมุทร ตำนานช้างเอราวัณจากเทพบุตรองค์หนึ่งบนสวรรค์ และตำนานช้างเอราวัณที่ได้รับจากพระศิวะ มหาเทพ เป็นผู้ประทานให้พระอินทร์ 

ตำนานช้างเอราวัณจากพิธีกวนเกษียรสมุทร

ตำนานช้างเอราวัณ หรือตำนานช้างสามเศียร ที่ช้างเอราวัณกำเนิดมาจากพิธีกวนเกษียรสมุทรนั้น อ้างอิงถึง ตำนานพิธีกวนเกษียรสมุทร ที่เป็นที่มาแห่งสงครามการสู้รบระหว่างเหล่าเทพ เทวดา และยักษ์ อสูร ที่ดำเนินมาเนิ่นนานเพื่อแย้งชิงสวรรค์อันเป็นพื้นที่เดิมของพวกยักษ์ ในสมัยนั้นทั้งเทพและยักษ์ต่างมีฤทธิ์พอๆกัน เนื่องจากต่างฝ่ายก็มักจะได้รับพรจากพระศิวะและพระพรหม

เมื่อพระอินทร์ไม่สามารถรบชนะได้ จึงไปขอความช่วยเหลือจากพระศิวะและพระพรหม แต่พระศิวะและพระพรหมไม่สามารถช่วยได้ ด้วยถือว่าพรอันใดได้ประทานให้ใครไปแล้วก็ให้ไปเลย พระอินทร์จึงเหลือที่พึงสุดท้ายคือ พระนารายณ์หรือพระวิษณุ ให้ช่วย ซึ่งพระนารายณ์ก็แนะนำให้ไปทำพิธีกวนเกษียรสมุทร (เกษียรสมุทร แปลว่า ทะเลน้ำนม เป็นสถานที่พำนักของพระนารายณ์ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของเขาพระสุเมรุ โดยชื่อทะเลน้ำนมนี้มาจากลักษณะพื้นน้ำที่เป็นสีเงินยวงราวกับน้ำนม เพราะได้รับรัศมีแห่งอัญมณีสีเงินยวงจากเขาพระสุเมรุมาทาบทับ แต่บ้างก็เชื่อว่า เป็นทะเลน้ำนมจริงๆ ตามที่ตั้งชื่อ) เพื่อให้ได้น้ำอมฤตมาดื่มจะได้มีพลังและไม่มีวันตาย แต่การจะกวนเกษียรสมุทรได้ จะใช้แค่ฝ่ายเทพก็ไม่พอเพราะต้องใช้กำลังพลเยอะมาก พระอินทร์ จึงออกบุบายทำสัญญาสงบศึกกับพวกยักษ์และชักชวนกันมาทำการกวนเกษียรสมุทร เมื่อได้น้ำอมฤตมา ก็แบ่งปันกันไป จากนั้นพระอินทร์ก็ให้บรรดาพญานาค โดยพญานาควาสุกรีและนาคบริวาลช่วยกันใช้ลำตัวเป็นเชือกเพื่อใช้ในการชัก

เมื่อพิธีกวนเกษียรสมุทรเริ่มขึ้น ได้เทผสมโอสถสมุนไพรและสิ่งมงคลต่างๆลงใจกลางเกษียรสมุทร ซึ่งใช้แทนอ่างในการปรุงยา ใช้ภูเขามันทรคีรีมาตั้งบนทะเลน้ำนมที่อยู่ในไวกูณฑ์สวรรค์ และให้พญานาคและบริวาลแทนเชือกชัก โดยพระอินทร์คิดไว้อยู่แล้วว่าถ้าชักนาคเมื่อไรนาคจะต้องเจ็บปวดมากและต้องพ้นพิษออกมาแน่ๆ พระอินทร์จึงให้ยักษ์อยู่ทางหัวของนาค และให้เทพอยู่ทางหาง เมื่อเริ่มกวนนาคก็พ้นไฟพิษมาโดนยักษ์ ต่างก็ทรมานทั้งยักษ์ทั้งนาค พิธีกรรมนี้ใช้เวลาเป็นพันๆ ปี กว่าจะได้น้ำอมฤต เมื่อพิธีกวนเกษียรสมุทร เพื่อกวนน้ำอมฤตเสร็จสิ้นลง จึงบังเกิดสรรพสิ่งวิเศษต่างๆ14 อย่างผุดออกมาพร้อมน้ำอมฤต ซึ่ง ช้างเอราวัณหรือช้างไอราวัต (Airavata) เป็นหนึ่งในสิบสี่ของวิเศษที่ผุดขึ้มา ซึ่งเป็นช้างเผือกสามเศียร และพระนารายณ์ประธานในพิธีกวนน้ำอมฤตนี้ ได้ประทานช้างเอราวัณหรือช้างไอราวัต ให้เป็นพาหนะของพระอินทร์

ที่มาของช้างเอราวัณ:

• เว็บไซต์จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี